De geheime agenda van de Donald Duck

Veel meer dan het koninklijk huis, of het nationaal voetbal elftal is er één ding dat haast alle Nederlanders lief hebben: de Donald Duck. Zo is het bijvoorbeeld het meest gelezen blad onder studenten. Tot voor kort moest men goed lezen om de geheime agenda van Donald door te hebben. Maar sinds de crisis is de proletarische eend een stuk explicieter geworden. Wat is de geheime agenda van de Donald Duck?

Voor dat ik vertel wat het diepste geheim van de Donald Duck is, eerst een woord over Mickey Mouse. Dat is namelijk een lul. Hij is precies hoe de stereotype Amerikaanse blanke middenklasser zichzelf ziet. Hij scheldt nooit, is bloedeerlijk, kan alles, werkt hard, is trouw aan de overheid, enzoverder. Mickey Mouse verhaaltjes zijn per definitie saai, omdat het verhaal altijd goed afloopt. Wat nu is, zal altijd blijven. Die muis is niet uit te staan, en het is maar goed dat Donald hem vaak de waarheid zegt, of gewoon flink op zijn bek slaat.

Donald daarentegen is een proletariër. En dan niet zozeer omdat hij in tegenstelling tot Mickey altijd platzak is en grote zorgen hier over heeft, zoals de meeste van ons. Zo lang als dat hij bestaat heeft hij baantje na baantje, maar hij is de slimste en handigste niet, dus wordt altijd ontslagen. Het enige dat hij altijd mag doen om in zijn onderhoud te voorzien, is voor de rijkste eend op aarde, voor 30 cent per uur, diens munten poetsen. Het is dan ook niet vreemd dat hij zoals vele straatarme proletariërs werkschuw als de neten is. Het leven als proletariër heeft hem echter meer geleerd dan slechts aan werk een hekel te hebben. In de Tweede Wereldoorlog was Duck nog fervent pro-Amerika. Inmiddels is dat wel veranderd.

Kameraad Duck

Kameraad Duck was in Nederland de eerste die in een blad met een zeer grote oplage het woord arbeider weer introduceerde. En dan niet alleen om het stereotype fabrieksarbeider aan te duiden, maar bijvoorbeeld ook kantoorpersoneel. Niet onbelangrijk! Jarenlang werd ontkend dat arbeiders nog bestaan, en dat klasse een achterhaald begrip is. Buiten zijn eigen avonturen, waarin hij expliciet laat zien hoe zwaar het leven van een arbeider is, heeft Donald zo bewust meegewerkt aan de wederopleving van het klassebewustzijn in Nederland. Eerlijke politici bestaan voor Donald ook niet: het zijn letterlijk varkens.

Dat wil niet zeggen dat Donald altijd marxistische propaganda heeft gemaakt in zijn blad. In de jaren ’70 waren diegenen die hij zijn avonturen liet optekenen nog anarchisten. Donald was toen nog in dienst bij Amerikaanse scriptschrijvers, en die kregen mot met de tekenaars. Hierop hadden die een ondergronds lasterblaadje opgericht, genaamd gezellig&leuk. Donald laten ze hierin de meest gruwelijke dingen doen en overkomen. Meer succes hadden deze tekenaars Windig&De Jong met hun strip Heinz, wat van origine de kat van een dikke punker was. Het publiek wacht nog steeds op hun ‘anarchistische roadmovie’, Heinz The Movie.

Donald was danig afgeknapt dat hij een tijd lang niet zoveel meer deed met de politiek, en in de jaren ’90 zelfs wat meeliftte op het ‘ideologische veren afschudden’. Gelukkig is Duck geen bejaarde sociaal-democraat maar een eend, dus groeiden zijn ideologische veren weer aan. Als de crisis begint schuift kameraad Duck hard naar links. In 2011 is er een verhaal waarin hij radicaal Keynesiaanse politiek naar voren schuift.

Keynesianisme

Dagobert Duck heeft een fabriek gebouwd, waar alleen maar robots bouwen. Geweldig denkt hij, want nu lopen de winsten flink op. Alle arbeiders in Duckstad zet hij op straat. Maar wat blijkt: nu niemand meer werk heeft, koopt niemand ook meer wat, en draait hij juist enorm verlies. Ook de burgemeester zit met de handen in het haar, want nu krijgt de gemeente ook geen geld meer binnen. Kwik, Kwek en Kwak lezen in hun woudlopershandboek de oplossing.

Keynes zei (hoe de naam op de typische Donald Duck manier ‘ver-eend’ werd is me even ontgaan) dat het altijd nog beter is mensen zinloos werk te laten doen, en zo aan de slag te houden en van een inkomen te voorzien, dan dat ze werkloos zijn. Hiertoe verstrekt Dagobert een lening aan de stad, die de mensen een groot gat laat graven vlak naast de nieuwe fabriek. Het verhaal komt op wat flauwe manier tot een einde, als vervolgens de fabriek het gat instort, en vervolgens de oude weer worden opgestart. De arbeiders hebben weer werk, Dagobert weer veel geld en Donald krijgt ook een baantje: hij mag de troep opruimen.

Ducks nieuwe marxisme

In 2012 staat de zaken er anders voor. De meeste recente Donald Duck is uitgesproken socialistisch. Nadat Dagobert op de eerste pagina Donald heeft uitgemaakt voor luiwammes, nadat die hem om geld vroeg, zien we Dagobert in de Biljonairsclub. Een biljonair (uiteraard een varken): ‘Ik ken die types wel Dagobert! Die verwachten dat ze alles op een presenteerblaadje krijgen aangereikt!’ Subtiel wordt deze bourgeoishouding belachelijk gemaakt: hij krijgt een sandwich aangereikt op een presenteerblad door een butler. De biljonairs vertellen elkaar dat ze zo hard werken, en dat arbeiders lui zijn. Maar hun feest wordt verstoord.

Voor de deur staan mensen te protesteren: ‘HET GROOTKAPITAAL IS ASOCIAAL! WIE NIET DEELT, STEELT!’ ‘Het grootkapitaal wordt rijker en rijker ten koste van de arbeiders! Wij komen ons geld terughalen!’ Maar het wordt nog mooier. ‘Wij hebben recht op een deel van jullie winst omdat jullie AFHANKELIJK zijn van het volk! Zonder ons zou niemand jullie producten kopen en zou niemand in jullie fabrieken werken!’ Dagobert stormt naar beneden om ze de oren te wassen. Hij wordt het ‘levende symbool van kapitalisme en hebzucht’ genoemd. Terwijl hij tegen de arbeiders staat te schreeuwen juichen zijn mede-kapitalisten hem toe, omdat hij die ‘loonslaven’ de mond snoert.

De wending is dat Dagobert een bloempot op zijn hoofd krijgt. Beetje cliché, maargoed, dat krijg je na 60 jaar iedere week een verhaal schrijven. Dagobert is zichzelf niet en realiseert zich dat de demonstranten gelijk hebben. ‘Zou de wereld niet mooier zijn als het geld wat EERLIJKER verdeeld was?’ Dagobert gaat massaal geld uitdelen. De stad is in rep en roer. De biljonairs beseffen dat dit ook hun positie bedreigt. Nadat Dagobert vele kruiwagens heeft uitgedeeld voeren de biljonairs hem af, zodat hij weer bij zijn zinnen kan komen. Het verhaal eindigt er mee dat de paar mensen van de Eerlijk Alles Delen Club zelf bourgeois zijn geworden met het geld van Dagobert, en Donald voor luie sloeber uitmaken.

Ondanks het wat flauwe einde zal het niemand ontgaan zijn. De klassetegenstellingen worden keihard blootgelegd. Donald Duck is een marxist. Die overigens best wilt samenwerken met anarchisten. Bekijk de achterkant maar eens van het themanummer over Drenthe. Een andere stripkenner was het met mij eens: dat lijkt verdacht veel op de tekenstijl van Windig en De Jong. Maar dat is niet meer dan een vermoeden. Nu maar hopen dat Kwik, Kwek en Kwak binnenkort geen ruzie krijgen over wie de Russische revolutie om zeep heeft geholpen.