In het artikel van Peter Storm, waarin hij terugblikt op de
schoonmakersstaking van begin dit jaar, staan een aantal onwaarheden en
verkeerde inschattingen. Deze komen voort uit onwetendheid en het stellen van
anarchistische* principes boven anarchistische dynamieken. Daardoor ziet hij de
vooruitgang die is geboekt door de staking niet, en doet hij geen recht aan de
stakers en hun ervaringen.
Geschreven door De Zwarte Lynx
Laten we beginnen met de onwaarheden. Deze komen naar voren
wanneer Peter zich baseert op een stuk van de IKS, het meest sektarische
links-revolutionaire clubje dat Nederland 'rijk' is die, het mag gezegd worden,
af en toe wel interessante punten heeft. Maar in praktische zin heb je er geen
fuck aan, en ik vraag me eigelijk af óf ze uberhaupt wel een praktijk hebben
naast schrijven. In één van hun schrijfsels wordt gesteld dat er tijdens de
staking maar een aantal dagen het werk daadwerkelijk is neergelegd. Bovendien
dat het elke keer schoonmakers uit een andere regio waren die actie voerden.
Dit is totale onzin. Belangrijk om te weten is dat de
vakbond van schoonmakers tegen de 16.000 leden heeft uit 130.000 schoonmakers,
waarvan er veel ook vóór het nieuwe vakbondsmodel daar werd ingevoerd al lid
waren. Slechts 2500, in mijn indruk voor een groot deel diegenen die door
middel van dit nieuwe vakbondsmodel zijn georganiseerd, hebben uiteindelijk
gestaakt. Maar die staakten wél de hele tijd dat de staking heeft geduurd. De
indruk die de IKS heeft dat het continu ánderen waren die in actie kwamen, is
wel een beetje logisch (als je er nooit, of bijna nooit, bij was). Dit komt
doordat er naast grote, landelijke acties - waar de opkomst van schoonmakers
piekte rond de 2500 en later terugzakte naar zo'n 1000 - ook veel acties waren
die werden uitgevoerd door de schoonmakers uit één of twee steden. Te denken
valt aan het bezetten van het schoonmaakkantoor van Facilicom, waar
schoonmakers uit voornamelijk Amsterdam naar toe gingen, waarna zij met weer
andere schoonmakers (uit Nijmegen bijvoorbeeld) een actie bij ICS deden. Over
het algemeen was er elke week één landelijke actie en één lokale actie per
regio/stad.
Vervolgens stelt Peter dat het de bestuurders waren die de
strategie hebben uitgestippeld, "weliswaar" in samenspraak met
schoonmakers. Dat klopt. Maar er was tenminste samenspraak, in tegenstelling
tot wat normaal is in grote delen van de vakbond. Als de schoonmakers meer
inspraak willen, dan moeten ze dat bovendien zelf gaan opeisen. Ik heb zelf
meegemaakt hoe een activist, op de bezetting van de VU, een stemming forceerde
onder de aanwezige schoonmakers over een bepaald punt. De helft van de
schoonmakers deed niet eens de moeite om hun hand op te steken om voor of tegen
te stemmen. Voor alle duidelijkheid: dit is geen verwijt aan de schoonmakers.
Maar je kan moeilijk de macht in handen géven aan een groep mensen die dat
helemaal niet wíllen, of het helemaal niet interesseert, en het wel goed vinden
hoe de bestuurders/organisers het regelen.
Natuurlijk is het veel beter als de schoonmakers zélf
beslissen. Maar dan gaat het dus erom hoe we van de huidige situatie, waarin
bestuurders voor een groot deel alles beslissen, komen naar een situatie waarin
schoonmakers alles beslissen. Hoe we dus van punt A naar punt B komen. Het gaat
dus om verandering, om dynamiek - niet om principes. We kunnen wel blijven
schreeuwen dat de wereld niet aan onze principes voldoet, maar dat is een
waarheid als een koe. We leven nou eenmaal in het kapitalisme, niet de
anarchie. En als we vanuit het kapitalisme naar de anarchie willen komen, dan
moeten we de dynamieken vatten die van het één naar het ander kunnen leiden. En
ik denk eigelijk dat zéggen dat het één niet het ander is er bijzonder weinig
aan bijdraagt, want dat is wel duidelijk mag ik hopen. De staking of
schoonmakersvakbond afzeiken omdat het (nog) niet voldoet aan onze
anarchistische principes is dus ook onzinnig, omdat het logisch is dat die niet
voldoet aan onze anarchistische principes. Anders hadden we het hier namelijk
niet over de FNV, maar om een of andere anarcho-vakbond. En feit is dat we die
in Nederland gewoon niet hebben.
Dus ja, inderdaad, "hier zien we geen arbeidersmacht"
in de zin van een groep arbeiders die geheel zelf-georganiseerd het werk
neerlegt, vervolgens de baas de werkplek afkankert en die werkplek overneemt.
Duh. Maar we zien wel een stap(je) in de ríchting van die arbeidsmacht. Door
deze staking en doordat men georganiseerd raakte - in officiële en
niet-officiële zin - en hun rechten leerde kennen (in een samenspel van
schoonmakers en organisers) heeft men een aantal belangrijke lessen geleerd,
haar eigen kracht gezien, en meer zelfvertrouwen gekregen. Dit uit zich óók in
een grotere drang naar inspraak door schoonmakers zelf in de strategie en
tactiek van de staking.
Bezette VU-collegezaal |
Een voorbeeld van deze drang was het groepsgewijs aanspreken
van de hoofdbestuurder van de schoonmakersvakbond nadat hij de actie op Utrecht
Centraal tot een abrupt einde bracht. Nog een ander voorbeeld is het, voor een
zaal gevuld met schoonmakers op de VU, tegen de bestuurders/organisers in gaan
van een schoonmaker over de vraag of ze wel of niet nog een dag moesten blijven
op de VU(1). Daaruit blijkt tegelijkertijd weer het grote probleem: de sfeer in
de zaal was dat 'men' moest blijven. Maar toen gevraagd werd wíe er wilde
blijven, stond slechts een handjevol op. Aangezien je niet een universiteit kan
bezetten met vijf mensen, ging men dus weg. Men was niet (zelf-)georganiseerd
genoeg om er voor te zorgen dat wat men in principe wilde, ook daadwerkelijk
gebéurde.
Meer dan collega's |
Dat komt natuurlijk doordat de maníer waarop men
georganiseerd is voor het overgrote deel vía de organisers en bestuurders is. Dat
is niet verbazingwekkend, aangezien velen voordat ze in aanraking kwamen met
organisers/bestuurders helemaal niet georganiseerd waren. Dat is dus ook niet
'fout', want voordat men in aanraking kwam was er dus totaal geen organisatie
(alleen informeel op elke individuele werkplek afzonderlijk). Er is hier dus
sprake van een stapje vooruit. Dat er nog al wat stappen gezet moeten worden
voordat schoonmakers zichzelf hebben georganiseerd en zo sterk zijn hun eigen
koers uit te stippelen klopt. Maar laten we niet de enorm grote fout maken om
dan maar blind te zijn voor het stapje dat nu is gezet, of sterker nog, dit
stapje af te keuren.
Dit is helemaal zo omdat er door de staking(sacties) ook een
stap vooruit is gezet in de organisatie van schoonmakers buiten de
bestuurders/organisers om. Het simpele voorkomen van de acties zorgde er voor
dat veel verschillende schoonmakers van verschillende steden met elkaar in
contact kwamen, en dat de banden tussen schoonmakers die elkaar al kenden zijn
aangehaald. Van onbekenden naar kennissen, van kennissen naar vrienden dus. Met
het toenemen van de formele organisatie, voornamelijk via bestuurders en
organisers, is dus ook (via de acties die konden gebeuren door de formele
organisatie) de informele organisatie tussen schoonmakers onderling enorm
toegenomen.
Dit is, voor mij, één van de twee belangrijkste winsten uit
de staking. En iets wat je normaal niet ziet, om het simpele feit dat
'overwinningen' via de onderhandelingstafel en met actiedreiging ipv met daadwerkelijke actie voeren worden binnengehaald.
Dat de loonstijging en andere eisen, die overigens wel vrij fors waren(2), op
een of andere maatstaf als niet toereikend kunnen worden gezien, dat zal wel.
Maar eisen zijn nóóit toereikend, want dat betekent nog altijd dat er een baas
is waaraan je het vraagt.
De andere belangrijke winst is het groeien van
zelfvertrouwen en het besef van eigen kracht. Dit is heel duidelijk te merken
aan de schoonmakers die ik na de staking heb gesproken. Ook dit heeft weer te
maken met het feit dat er actie werd gevoerd. Overigens ook met de manier
waarop, maar dat is een ander verhaal. En natuurlijk ook doordat een groot deel
van de eisen door de staking zijn ingewilligd, dóór die acties, en dóór het
neerleggen van het werk.
Peter schrijft in een reactie op een kritiek op een eerder
stuk van hem over de schoonmaakstaking, "iedereen
zou heel verbaasd zijn als ik van een “mooie overwinning” van de
gemeenteambtenaren zou spreken vanwege hun recente CAO na actiedreiging… Wat er
met de schoonmakers is gebeurd is wel anders. Maar is het principieel anders,
is het heel veel anders?" ... Is het anders? JA! Is het heel veel
anders? JA! Is het principieel anders? Geen idee, definieer hier wat er bedoelt
wordt met principieel. Boeit ook niet. Maar concréét is het zeker anders. Dat
wil zeggen in de dynamiek die de overwinning tot stand heeft gebracht, een
dynamiek die na datgene wat het tot stand heeft gebracht nog altijd doorklinkt
in wat het concréét tot stand heeft gebracht en tot stand blijft brengen(3):
JA! Ja, ja, JA en nog eens JA! Het is totaal
anders.
Want in de dynamíek zien we een klein beweginkje van de
kapitalistische situatie A naar de anarchistische situatie B. Van verspreidde,
niet met elkaar in contact staande, op zichzelf staande, onzekere, onmachtige,
onwetende(4), met verzet onervaren mensen naar samengekomen, onderling
solidaire, meer zelfvertrouwen hebbende, iets machtigere(5), van hun rechten
bewuste mensen die aan zich verzetten geproefd hebben - met een góede
afloop!(6) Natuurlijk willen we naar een samenleving waarin er ook echt sámen
geleefd wordt(7), waarin mensen elkaars en hun eigen problemen samen oplossen,
waarin ze blaken van zelfvertrouwen en liefde voor zelf en ander, waarin mensen
gezamelijk de totale macht over hun leven hebben(8), bewust van hun kracht,
mogelijkheden en waardigheid, en bereid en in staat in opstand te komen als de
situatie daar om vraagt. En natúúrlijk is álles wat niet dát is, simpelweg niet
genoeg. Niet goed genoeg, niet mooi genoeg, niet vrij genoeg, niet waardig
genoeg. Maar, alsjeblieft zeg, laten we niet álles neersabelen want nog niet is
wat wij willen, en daardoor compleet uit het oog verliezen dat er een
overwinning is geboekt. Dat er een stap in de juiste richting is gezet. En
daardoor ons ook compleet afsluiten voor de mogelijke manieren om van A naar B
te komen, waardoor we dus gewoon in situatie A blijven steken.
Zoek dat wat anarchistische dynamieken ín zich heeft, en
ondersteun die!(9)
Nog een aantal korte puntjes. Over de mogelijkheid, op het
eind van de staking, dat er geen centrale CAO afgesloten kon worden. Peter
vindt dat vreselijk. Het is een hele andere discussie, maar er valt ook wat
voor te zeggen dat wie niet vecht, die niet wint. In 'moreel' opzicht, maar ook
tactisch: het algemeen verbindend verklaren van CAO's door de staat is ook een
manier om organisatie-graden laag te houden en de onvoorspelbaarheid van de
strijd in te tomen. Daarnaast noemt Peter de schoonmakersstrijd "beroerd
georganiseerd". Natuurlijk, zoals ik ook al zei, kan het altijd stukken
beter. Maar kijk eens om je heen, wie doet het beter? Niemand. Als het gaat om
Nederland was dit een landelijke coördinatie van mensen en middelen zonder
(recent) precedent. Nu zijn er gevallen waarbij anarchisten zouden zeggen
"dit is beter georganiseerd", in de zin van, meer volgens onze
principes gecoördineerd. Punt is alleen wel, dat we bijna nooit winnen!(10) Al
die mensen die altijd zitten te zeiken op andere groepen en hoe die een
bepaalde strijd voeren, daar wil ik één ding tegen zeggen: doe het zelf dan!
Als jouw manier beter is, toon het maar aan. Door in ieder geval íets te
winnen. Doe het maar ‘ss. Kom op! Ik wacht. Ik geloof best dat je goede ideeën
hebt, dat ze goed klinken in ieder geval. Maar kom eens op met die góede
praktijk!
Nog één ding, en dan laat ik jullie met rust. Peter zegt
"vakbondsbestuurders spelen hun spel, dat geen enkel krediet en waardering
verdient; linkse politieke groepen gaan daar vaak teveel in mee, en ook dat
siert ze niet." Afzonderlijk van of dat allemaal klopt over dat spel, en
krediet en waardering(11): het probleem is écht NIET dat linkse politieke
groepen daar in mee gaan. Als het inderdaad om vuile spelletjes gaat, dan is
het probleem dat de schoonmakers daarin meegaan. Als we daar iets tegen willen
doen, dan moeten we de dynamieken die we voor ons zien die in de richting
wijzen dat schoonmakers daar niet in mee gaan ondersteunen. Wat we niet moeten
doen is zéggen, en al helemaal niet alléén maar zeggen, 'de bestuurders spelen
vuile spelletjes'. Daar komen mensen zelf wel achter, of niet, en in ieder
geval niet doordat wij het zéggen. Lullen is nog altijd iets fundamenteel
anders dan dóen. We moeten mensen in staat stellen niet meer met de stroom mee
te gaan, het liefst nog voordat men er achter komt dat die stroom flink klote
is. Dat is een kwestie van organisatie, van kracht, kennis (om iets te kúnnen
doen), zelfvertrouwen, contacten en kunde.
Geen woorden maar daden, kameraden. Principes vloeien voort
uit sociale dynamieken, niet andersom!
Hoezo schoonmaken! |
*in veel van de gevallen dat hier ‘anarchistisch’ wordt
gezegd, valt het trouwens ook gewoon te vervangen door ‘revolutionair’
1. de eisen van de bezetting waren toen al ingewilligd, maar
die schoonmaker vertrouwde het niet
2. het is natuurlijk nooit toereikend totdat de eisen
betekenen dat arbeiders de macht op hun werkplek in handen krijgen en álles wat
voortkomt uit hun arbeid in bezit krijgen. Maar dat is geen eis die gesteld
wordt, maar een handeling die wordt uitgevoerd, een dynamiek die zich voltrekt:
sociale revolutie.
3. zoals veel anarchisten, plat gezegd, over het ontaarden
van de Russische Revolutie tot een dictatoriale teringzooi zeggen "ja vind
je het gek, als je de revolutie maakt met zo'n autoritaire
teringpartij".
4. voor alle duidelijkheid, onwetend =/= dom.
5. het is mijn overtuiging dat je de anarchie, de
samenleving zonder heersers, alleen kan bereiken door iedereen tot heerser te
maken. Door macht algemeen te maken, vernietig je de macht. Doordat iedereen
macht heeft, heeft niet één iemand of een klein groepje de macht, en heeft
niemand dé macht.
6. regelmatig werden tijdens de staking mensen die eraan
meededen hun contracten niet verlengd (ontslagen dus), en ik ben regelmatig bij
acties geweest waarbij werd geëist dat ze weer werden aangenomen. En dat
gebeurde dan ook.
7. al is iedereen natuurlijk vrij zich daaraan te onttrekken,
periodiek of altijd, gedeeltelijk of totaal. Punt is dat we nu totaal langs
elkaar door leven.
8. in de zin van, het individu beslist voor het individu, twee
mensen voor twee mensen, een groepje voor een groepje, een wijk voor een wijk,
een stad voor een stad, een regio voor een regio, enz.. een wereld voor een
wereld.
9. Het spreekt voor zich dat je niet-anarchistische
dynamieken niet ondersteunt, of probeert dat zoveel mogelijk te minimaliseren
(omdat het waarschijnlijk niet altijd mogelijk is dit uit de weg te gaan).
10. De enige uitzondering die ik ken is de OTTO-workforce
campagne. Maar dat ging ook over eisen mbt 2-3 mensen, niet 130.000.
11. Het gros van de beslissingen van bestuurders/organisers
waren overigens gewoon gebaseerd op oprechte vakbondsoverwegingen. Nu kan je
vragen stellen bij de positie waaruit die vakbondsoverwegingen naar voren
komen, deze zelfs afkeuren, maar dat is iets anders dan dat er een ‘vuil
spelletje’ wordt gespeeld. Bovendien wisten bestuurders/organisers vaak een
stuk beter waar en hoe er actie gevoerd moest worden dan activisten, die nogal
snel blijven steken in ideologische puurheid en/of vaak de neiging hebben élke
afzonderlijke actie zo hard en zo ver mogelijk door te willen drijven tot aan
‘de revolutie’ omdat hun perspectief (en organisatiekracht) vaak ophoudt na de actie die wordt gepland of
al gaande is. Overigens zou in de
woorden van diezelfde IKS de activisten, waardoor deze discussie wordt gevoerd, betiteld moeten worden als ‘de linkervleugel van het kapitaal’. Dat ons programma zegt ‘alle
macht aan de arbeiders’, doet er voor de rest niet toe. Het gaat er niet om dat
de schoonmakers ons verhaal overnemen, maar dat ze hun eigen verhaal maken, hun
eigen fouten kunnen maken en hun eigen successen kunnen behalen. Zelf leren
vechten. Het enige wat wij kunnen doen is hen daarin ondersteunen, en dan voor
99% praktisch en 1% theoretisch – tussendoor, in een opmerkinkje hier en daar, in
een gesprek onder het genot van een biertje, in het uitleggen van onze rechten
t.o.v de politie, enz.